Wietnamski Nowy Rok Księżycowy

Tet to fonetyczna deformacja słowa „Tiet”, terminu pochodzenia chińsko-wietnamskiego, który oznacza „węzeł na łodydze bambusa”, a w szerszym sensie – „początek okresu w roku”. Przejście z jednego okresu do drugiego może powodować zaburzenia meteorologiczne (ciepło, deszcz, mgła), które należy odpędzić poprzez rytualne ofiary i uroczystości.

W ciągu roku istnieje wiele różnych świąt Tet (np. Święto Środka Jesieni, Święto Zimnego Jedzenia), ale najważniejszym z nich jest Nowy Rok Księżycowy, który wyznacza początek nowego roku według kalendarza księżycowego.

Nowy Rok Księżycowy przypada w ostatnich dziesięciu dniach stycznia lub pierwszych dwudziestu dniach lutego, mniej więcej w połowie drogi między przesileniem zimowym a równonocą wiosenną. Choć Nowy Rok Księżycowy jest obchodzony w całej Azji Wschodniej, w każdym kraju świętuje się go w inny sposób, zgodnie z jego specyfiką kulturową i tradycjami.

Dla Wietnamczyków Tet jest połączeniem Sylwestra, Nowego Roku, Bożego Narodzenia, Wielkanocy i Święta Dziękczynienia. Jest to święto oczyszczenia i odnowy.

Tradycje i zwyczaje Tet

Sprzątanie i dekorowanie domu

Przed nadejściem Nowego Roku domy są dokładnie sprzątane i ozdabiane. Dzieci pomagają w zamiataniu i myciu podłóg, a kuchnia musi być posprzątana przed 23. dniem ostatniego miesiąca księżycowego. Głowa rodziny oczyszcza ołtarz przodków z kurzu i popiołu z kadzideł. Wierzy się, że sprzątanie usuwa pecha starego roku. Niektórzy odświeżają swój dom, malując ściany i dekorując go festiwalowymi ozdobami.

„Nowe ubrania” – symbol nowego początku

Dzieci z niecierpliwością czekają na nowe ubrania, które rodzice kupują im na długo przed Nowym Rokiem. Jednak tradycja mówi, że nie można ich nosić przed pierwszym dniem Tet – wtedy zakłada się najpiękniejszy strój, by przywitać nowy rok.

Pożegnanie Bóstwa Kuchni (Ong Tao)

Siedem dni przed Tet (23. dnia ostatniego miesiąca księżycowego) każda wietnamska rodzina organizuje ceremonię pożegnania Ong Tao – Bóstwa Kuchni, które wyrusza do Pałacu Niebios, aby złożyć raport o domowych sprawach cesarzowi Niebios.

Wigilia Nowego Roku (Giao Thua)

Dosłownie oznacza „przejście ze starego roku do nowego”. Wietnamska tradycja mówi, że istnieje 12 Świętych Zwierząt Zodiaku, które kolejno sprawują pieczę nad sprawami ziemskimi. W momencie przejścia stare zwierzę przekazuje swoją władzę nowemu.

Jest to również czas, gdy Bóstwo Kuchni wraca na ziemię, dlatego rodziny składają ofiary na świeżym powietrzu, by go godnie powitać.

Aura ziemi – pierwsza wizyta w domu (Xong Dat)

Giao Thua to najświętszy moment w roku. Wietnamczycy wierzą, że pierwsza osoba, która odwiedzi dom po północy, ma ogromny wpływ na losy rodziny w nadchodzącym roku. Jeśli jest to ktoś szanowany, wykształcony i pomyślny, przyniesie on domownikom szczęście i dobrobyt.

Kwiaty moreli i brzoskwini – symbol nowego początku

Kwiaty są ważnym symbolem Nowego Roku. Dwa najważniejsze rodzaje to:

Hoa Mai – żółte kwiaty moreli, charakterystyczne dla południowego Wietnamu.
Hoa Dao – różowe kwiaty brzoskwini, powszechne w chłodnym klimacie północnych regionów.
W Tet nie może zabraknąć tych kwiatów w domach!

Wręczanie czerwonych kopert z „szczęśliwymi pieniędzmi”

Jednym z najstarszych i najbardziej lubianych zwyczajów jest wręczanie czerwonych kopert z pieniędzmi (Li Xi) dzieciom i młodym ludziom. Koperty symbolizują szczęście i bogactwo. Starsi przekazują je młodszym, a w zamian otrzymują życzenia zdrowia i długowieczności.

Składanie ofiar przodkom

Pierwszego dnia Nowego Roku, przed południem, głowa rodziny odprawia rytuał, składając ofiary (jedzenie, wino, ciasta, owoce i kadzidła), by zaprosić duchy przodków do wspólnego świętowania. Jest to moment, w którym rodzina oddaje hołd przodkom i prosi o ich błogosławieństwo na nadchodzący rok.

Potrawy wietnamskiego Nowego Roku

Najbardziej tradycyjną potrawą Tet jest Banh Chung – ciasto z kleistego ryżu. Składa się ono z kleistego ryżu, wieprzowiny i zielonej fasoli, owiniętych w liść Dong.

Przygotowanie Banh Chung wymaga precyzji:

Ryż i fasola muszą być moczone przez jeden dzień, aby stały się bardziej kleiste.
Wieprzowina marynowana jest z pieprzem przez kilka godzin.
Formowanie i wiązanie ciasta bambusowymi sznurkami wymaga wprawnych rąk, aby uzyskać idealny kształt kwadratu.
Banh Chung jest nieodłącznym elementem ofiar składanych przodkom. Dawniej każda rodzina gotowała ciasto wspólnie przy ognisku, opowiadając dzieciom stare legendy. Dziś ta tradycja utrzymuje się głównie na wsiach, a w miastach ludzie często kupują gotowe ciasta w sklepach.